72
|
zzzz
z
zz
Putovanja
/ Travel
...“ i „jedan od najvećih i najbolje
očuvanih spomenika rimske arhi-
tekture u Evropi“. Nažalost, s vre-
menom je slabilo interesovanje za
kompleks, pa su tek 1953. godine
započela sistematska arheološka
istraživanja.
Celina se sastoji od dve for-
tifikacije koje su činile ogromne
kule povezane bedemima. Prostor
unutar utvrđenja podeljen je po
osi sever-jug. U severnom delu bio
je carski rezidencijalni kompleks
s malim hramom za koji se još ne
zna kome je bio posvećen. Arheo-
lozi su ispred hrama otkrili delove
kolosalne mermerne skulpture Ju-
pitera s orlom na ispruženoj desnoj
ruci. Jupiter je tu zauzimao central-
no mesto, jer se tetrarhija (četvo-
rovlašće) – sistem kome je Galerije
pripadao – ostvarivala po volji vr-
hovnog rimskog boga. Dioklecijan,
tvorac tetrarhije, sebe je proglasio
Jupiterovim predstavnikom na
zemlji. Iskopani su, konzervirani i
izloženi samo službeni objekti, ali
je sondažom nepobitno utvrđeno
postojanje privatnih objekata.
Južni deo kompleksa obuhva-
ta javni prostor – tu su Jupiterov
hram, terme i horeum (vrsta skla-
dišta). Samo Jupiterov hram je
arheološki ispitan, a istraživanja
u termama još traju. Ostali objekti
u južnom delu samo su identifiko-
vani sondažom. Na brdu Magura,
oko kilometar istočno od palate,
nalazi se grupa komemorativnih
građevina, uključujući i ostatke
mauzoleja i spomenika cara Ga-
lerija i njegove majke Romule. U
blizini su vidljivi tragovi antičkog
puta, pored ostataka tetrapilona
– monumentalne kapije sa četiri
prolaza. Arhitekturu carskog kom-
pleksa krase impozantni stubovi,
dekorisani kapiteli i zidovi, kao i
dekorativna arhitektonska plasti-
ka. Podni mozaici izuzetno su lepi,
s vešto izvedenim motivima i od
izuzetno su kvalitetnog materijala,
što ih svrstava među najznačajnije
u celom Rimskom carstvu. Pro-
storna kompozicija zgrada utvrđe-
ne carske palate i memorijalnog
kompleksa jedinstvena je u svom
vremenu.
Gamzigrad – Romulijana je
imao burnu povest: preistorijsko
naselje iz 2. milenijuma pre Hrista,
postalo je rimska naseobina u 2.
veku. Galerije je sagradio utvrđe-
nu palatu krajem 3. veka, a nakon
njegove smrti mesto je promenilo
namenu i postalo sakralni objekat
u kasnom 4. veku, vizantijsko na-
selje u 5. veku i, na kraju, srednjo-
vekovni grad u 11. veku. Nebrojeno
puta bio je meta napada Huna i
Avara, i podizao se iz pepela svaki
put s drugom namenom. Nažalost,
Gamzigrad je konačno napušten
u drugoj polovini 11. veka, i ostao
zaboravljen do savremenih isko-
pavanja.
Dragoslav Srejović je, prema
svedočenjima, pred smrt izrazio
zabrinutost da će Gamzigrad – Ro-
mulijana ponovo pasti u zaborav:
„Ne dozvolite da se Romulijana,
bogata škrinja koja blista u svo-
joj veličanstvenoj usamljenosti
– pretvori u zmijarnik“, poručio
je. S mestom na Uneskovoj listi
svetske baštine, u jeku arheoloških
istraživanja i sa sve većim brojem
turističkih poseta, čini se kao da će
se ostvariti njegova poslednja želja
– da Romulijana oživi i blista.
Romulijana blista u
svojoj veličanstvenoj
usamljenosti, govorio
je arheolog Dragoslav
Srejović
e
Gamzigrad-
Romuliana sparkles in
its glorious solitude,
said archaeologist
Dragoslav Srejović
Porfirna glava
rimskog
imperatora
Galerija
e
Porphyry
bust of
Galerius
