84
|
zzzzzz
z
Guide
/ Vodič
arodna skupština Re-
publike Srbije 10. jula
2001. godine donela je
zakon po kojem se Dan
državnosti Srbije slavi 15.
februara, na Sretenje, u
spomen na dan kada je
na zboru u Orašcu 1804.
godine podignut Prvi
srpski ustanak i dan kada
je u Kragujevcu 1835.
godine izdat i zakletvom
potvrđen prvi Ustav Knjažestva Srbije.
Dan državnosti obeležava se na datum koji
ima veliki značaj u državotvornoj i sveopštoj
istoriji Srbije, u kulturi i duhovnosti srpskog
naroda. Dan oko kojeg nema spora.
Sretenje je bilo Dan državnosti Srbije i u
vremenu do nastanka Kraljevine Srba, Hrvata
i Slovenaca (potonje Jugoslavije), da bi potom
bio ukinut.
Time je Sretenje u Srbiji postalo svena-
rodni praznik koji pored Srpske pravoslavne
crkve, slavi i država. Raznim manifestacijama
praznik je i ove godine obeležen širom Srbije.
Predsednik Republike Tomislav Nikolić lično je
uručio najveća državna priznanja zaslužnima za
Srbiju, i tom prilikom istakao: „Neretko prednja-
čeći u postavljanju vrednosnih sistema, Srbija
je i danas u obavezi da sačuva i unapredi sebe i
druge, da i u budućnosti ugrađuje svoje ime u ci-
vilizacijske tekovine kao što je to u svoje vreme,
iskorakom i vizijom, učinio Sretenjski ustav.“
Sretenje je podsećanje na događaje od kojih
je počeo preokret istorije srpskoga naroda u čijoj
su svesti duboko urezani otisci viševekovnog
tegobnog ropstva, bez sopstvene države.
Brojne su generacije Srba za koje je sloboda
bila samo pojam. O slobodi su mogli samo da
pripovedaju na osnovu predanja i, istovremeno,
o njoj da sanjaju.
Tri i po veka robovanja pod turskom vlašću
su izmicala, a opšti teror je dovodio do očaja po-
robljeni narod. Narastalo je opšte nezadovoljstvo
i najzad je doneta odluka o ustanku na zboru u
Orašcu, na Sretenje 1804. godine. Malena Srbija
(Beogradski pašaluk), sa jedva 368.000 stanov-
ništva pravoslavno-hrišćanske veroispovesti
ustala je protiv tada jedne od najmoćnijih zema-
lja sveta. Već na početku ustanka oslobođeno je
devet od dvanaest nahija Beogradskog pašaluka.
Istovremeno, osnovani su i uspostavljeni i orga-
ni nove – srpske države.
Prvi srpski ustanak, podignut 1804, propao
je 1813. godine, ali su njegove tekovine ostale.
„Srpska revolucija“ započeta Prvim srpskim
ustankom krunisana je posle trideset i jedne go-
dine, opet na Sretenje, 1835. godine, donošenjem
prvog ustava srpske države.
Srbija je proglašena za nezavisnu kneževi-
nu, čime su postavljeni temelji njene državnosti
na kojima i danas stoji. Ustav je proklamo-
vao princip podele vlasti na zakonodavnu,
izvršnu i sudsku, što je osnova demokratije.
Vlast su činili knez, državni sovjet i narodna
skupština. Knez i sovjet su delili izvršnu vlast.
Proklamovana su prava i slobode građana,
neprikosnovenost ličnosti, nezavisnost sudstva
i pravo na zakonito suđenje, sloboda kretanja
i nastanjivanja, nepovredivost stana, pravo na
izbor zanimanja, ravnopravnost građana, bez
obzira na veru i nacionalnost, ukidanje ropstva
i feudalnih odnosa...
Sretenjski ustav je bio jedan od prvih demo-
kratskih ustava u Evropi, a Srbija je postala prva
zemlja na Balkanu koja je dobila ustav. Tvorac
dokumenta, Dimitrije Davidović, pisao ga je po
ugledu na francuske ustavne povelje od 1814. i
1830. (kada je Francuska uvela ustavnu monarhi-
ju) i na belgijski ustav iz 1831. godine.
Sretenjski ustav je, nažalost, ukinut već po-
sle 55 dana. Srbija je tada bila vazalna kneževina
Osmanskog carstva, pa se donošenju ustava
protivila Porta. Protiv je bila i Austrija, a nije bio
ni po volji Rusije, koja je u donošenju srpskog
ustava videla „francuski rasad u turskoj šumi“
(Buteljev). Ustav nije bio po volji ni samom kne-
zu Milošu, zbog proklamovane podele vlasti, kao
i mnogih slobodarskih načela, pa ga je ukinuo.
Sretenje je i jedan od najvećih hrišćanskih
praznika. Praznuje se u spomen na četrdese-
ti dan po rođenju Isusa Hrista – dan kada je
Bogorodica prvi put donela novorođenoga
Hrista u jerusalimski hram da ga, shodno zako-
nu, posveti Bogu.
Reč „sretenje“ znači – susret. Usled važnosti
događaja, koji se po Bibliji na taj dan zbio, za
hrišćanstvo, i zbog simbolike same reči „susret“,
ovom se prazniku oduvek pridavala velika sim-
bolika. U hrišćanskom smislu, on simboliše su-
sret Spasitelja s ljudima, susret Starog i Novog
zaveta, susret duše s Bogom. U svetovnom
smislu ovog dana dolazi do simboličnog susreta
zime i proleća (leta).
S ovim velikim praznikom povezana su i
druga simbolična značenja i razni narodni obi-
čaji. Nije slučajno što su predvodnici srpskog
naroda baš na taj dan 1804. doneli odluku da se
krene u ustanak, i što je Sretenje 1835. dan kada
je donet prvi ustav u obnovljenoj državi.
N
„Srpska revolucija“
krunisana je, opet na
Sretenje, 1835. godine,
donošenjem ustava
kojim je proklamovan
princip podele vlasti na
zakonodavnu, izvršnu i
sudsku. Srbija je postala
prva zemlja na Balkanu sa
svojim ustavom.
e
The “Serbian
revolution” was crowned,
again on Sretenje, in
1835, with the adoption
of the constitution, which
proclaimed the principle of
the separation of powers
into legislative, executive
and judicial branches.
Serbia thus became the
first Balkan country to
have its own constitution.
