88
|
zzzz
z
zz
Putovanja
/ Travel
skoši njegovo konačište je preva-
zišlo sve što je sagradio u oblasti
Pomoravlja. Manasija se ističe i
retkom osobenošću – sa svojim
odbrambenim sistemom kula i be-
dema, manastirski kompleks pred-
stavlja jedinstveni spoj manastira
u utvrđenja. To je bila neophodna
mera opreza, jer je u regionu rasla
moć Osmanlija i opasnost od novog
rata sa snažnim južnim susedom
bila je realnost. Utvrđenje ima jeda-
naest kula i posebno branjeni deo
na istočnoj strani, gde je i dvanae-
sta kula. Kule su povezane odbram-
benim bedemima, sa posebnim
prolazom na četvrtom nivou svake,
da bi branioci mogli neometano
da se kreću utvrđenjem. Zaštićeni
odbrambeni balkoni (mašikule) još
su jedna retkost za srpsko vojno
graditeljstvo i u tome se vidi uticaj
Vizantije.
Sam manastir, odnosno mana-
stirska crkva, posvećena Svetom
Trojstvu, pripada moravskoj
školi, završnom graditeljskom i
slikarskom stilu u srpskoj srednjo-
vekovnoj arhitekturi, nastalom u
Ravanici, zadužbini kneza Lazara.
Moravska škola se od prethod-
nih razlikuje po svojoj raskoši.
Dekorativna kamena plastika
moravske škole najoriginalnije je
umetničko dostignuće Srbije u sred-
njem veku. Za ovu školu su karakte-
ristični ukrasni elementi s tipičnom
geometrijskom arabeskom sa sti-
lizovanim floralnim ornamentima.
Ukrasni kamen u boji doprinosio je
živopisnosti građevine.
Manastirska crkva se sastoji od
dva zasebna dela, narteksa i lađe
(ulaznog i centralnog dela). Osnova
je u obliku upisanog krsta i natkri-
vena je s pet kupola. Građena je od
blokova peščara, što je neobično za
moravsku školu, koju karakteriše
naizmenično ređanje kamena i ope-
ke. Monaške spavaonice i trpezarija
su takođe unutar zidina, kao i ostaci
drevnih ruševina.
U unutrašnjosti Manasije
posetioci mogu da vide sačuvanu
jednu trećinu originalnog živopisa.
Na freskama, za koje se smatra da
su umetnički vrhunac Vizantije i
Balkana u petnaestom veku, prika-
zani su različiti likovi i događaji,
uključujući ciklus Velikih praznika,
Stradanje Hristovo, čuda i priče iz
jevanđelja, tu su i scene iz života
Bogorodice, predstava Pričešća
apostola je u oltaru, a u manjim
kupolama su freske proroka i anđe-
la. Dekorativni stil fresko slikarstva
karakteriše prikaz biblijskih likova
u tada savremenim poznosred-
njovekovnim odeždama. Rezultat
je predivan, ali je i anahron. Od
očuvanih fresaka najzanimljivija
je ktitorska kompozicija na zapad-
nom zidu glavnog dela crkve na
kojoj despot Stefan drži u jednoj
ruci povelju a u drugoj model ma-
nastira. Vrhunac umetničkog do-
stignuća Manasije je freska Svetih
ratnika sa pozlaćenim oreolima,
delovima odeće i vojne opreme, na
azurnoplavoj pozadini. Posebno je
vredna, jer se vidi kako je izgledala
odeća o naoružanje u Srbiji petna-
estog veka.
Kao deo ktitorske uloge de-
spota Stefana, nekoliko godina
po završetku izgradnje manastira
Manasija, tu je osnovana prepi-
sivačka radionica, poznata kao
resavska škola (po nazivu Resava,
drugom uobičajenom imenu mana-
stira Manasije), čime se manastir
pozicionirao na mapi srednjove-
kovne Srbije kao važan kulturni i
obrazovni centar.
Biograf despota Stefana
Lazarevića, Konstantin Filozof, opi-
sao je kako je despot, kada je bio de-
čak, gledao gradnju zadužbine svog
oca i tada rekao: „Veću i lepšu ja ću
podići.“ Kao jedna od najsvetlijih
tačaka srpske srednjovekovne ar-
hitekture, Manasija je svakako bila
ispunjenje tog obećanja. Nažalost,
posle njegove smrti, sveprisutna
osmanlijska pretnja se obistinila i
samo trideset godina po izgradnji
Manasija je pala u neprijateljske
ruke. U narednim stolećima je palje-
na i pustošena, a tvrđavu je koristila
osmanska vojska. Ali, carstvo je
palo, kao i sva carstva, a Manasija
je postala aktivan manastir, dok su
utvrđeni bedemi sada tu još samo
kao dekor.
Sveti ratnik
Nikita, sa
jednoseklom
sabljom u ruci
e
Holy
warrior Nikita
with a single-
bladed saber
in one hand
