| 79 ItalijanskipolimatLeonardodaVinči (1452–1519)često je navođenkaoromantičniprimerveličanstvenogsvestranogumetnika, ali samjeneretkoodstupaood tog ideala. Sebe je, iznad svega, identifikovao kao štrebera za nauku, koji je baremjednako vreme posvećivaoproučavanju, teoretisanju i konstruisanju koliko i stvaranju umetnosti. Kao čoveka koji je ignorisao i premašivao rokove za narudžbine skoro do poslednjeg dana. Taj dan bio je 2. maj 1519. Preminuo jenadvorufrancuskogkraljaFransoaPrvog i to jerazlog zašto jevelikiprocenatnjegovihpreživelihradova–manjeod 20 slika – završio u pariskom Luvru, a ne u rodnoj mu Italiji. Francusko-italijanska tenzija učinila je organizaciju velike retrospektivne izložbe u Parizu pravom igrom nerava. Kao da nije dovoljno loše to što Luvr poseduje nepresušni zlatni izvor turističke industrije u vidu Mona Lize, zar bi Francuska trebalo da prihoduje i od dela pozajmljenih iz Italije, kao da su se pitali u organizaciji Italia Nostra za zaštitu kulturnog nasleđa kada su pokušali da zakonski spreče pozajmicu crteža Vitruvijev čovek? Petsto trideset godina star crtež u veoma krhkom stanju trebalo je da bude prenet iz Venecije preko Alpa u zapečaćenoj staklenoj kutiji u kamionu sa kontrolisanom klimom, u pratnji naoružanih čuvara, sve do Luvra. Onda su se umešali advokati. Pozajmica je odobrena pod uslovom da crtež bude izložen maksimalnoj jačini svetlosti od 15 luksa i da potommora na duži vremenski period biti sklonjen u mračnu prostoriju radi oporavka. Vitruvijev čovek tako je sada izložen pogledima hordi posetilaca koji će mu doći u Luvr na poklonjenje. Ali šta predstavlja taj crtež i zašto se digla tolika prašina oko njegove pozajmice? Za nastanak dela punog naziva Proporcije ljudskog tela prema Vitruviju Da Vinčija su inspirisali zapisi Vitruvija (oko 75–15. p. n. e.), prvog velikog rimskog arhitekte i inženjera, istoričara arhitekture i oficira rimske vojske. U svom delu Deset knjiga o arhitekturi Vitruvije je tvrdio da čovek sadrži sva savršenstva čitavog sveta i da idealno ljudsko telo odlikuju precizno određene proporcije između njegove visine i pojedinih delova, te da odražavaju i idealne proporcije u klasičnoj arhitekturi. Potom je izuzetno detaljno opisao proporcije jednog tako dobro građenog čoveka: „Udaljenost od brade do vrha čela treba da bude jedna desetina čitave visine; dužina stopala je šestina visine tela, podlaktica je jedna četvrtina...“ Vitruvijevi opisi ljudskih proporcija ostvariće dubok uticaj na Leonarda. Ako se čovek opruži na leđa, piše Vitruvije, raširenih ruku i nogu, a šestar mu se smesti u pupak, centralnu tačku, prsti na rukama i nogama dodirivali bi opisanu kružnicu. Iz ljudskog tela može se izvesti i kvadrat: udaljenost od tabana do temena jednaka je raširenim rukama – širina je jednaka visini – kao u slučaju savršenog kvadrata. „Bila je tomoćna slika. Ali koliko znamo, niko poznat nije izradio ozbiljan i precizan crtež po tomuputstvu 15 vekova otkad je Vitruvije sastavio svoj opis. Tada, oko 1490, Leonardo i njegovi prijatelji prionuli su na prikaz čoveka raširenih ruku i nogu usred crkve i univerzuma“, piše Volter Ajzakson u knjizi Leonardo da Vinči . „Kada ju je kustos izneo i stavio na sto pred mene, zapanjila su me udubljenja koja je ostavio stilus Leonardovog pera sa metalnim vrhom i 12 uboda koje je ostavio vrh njegovog šestara. Imao sam jeziv i intiman osećaj da vidim ruku majstora na delu od pre više od pet stotina godina. Za razliku od crteža svojih prijatelja, Leonardov je pomno urađen. Linije mu nisu nesigurne kao na skici. Umesto toga, on je snažno pritiskao stilusom i sa samopouzdanjem urezivao linije u stranicu kao da radi graviru. On je taj crtež veoma pažljivo planirao i tačno je znao šta radi“, iznosi Ajzakson svoje utiske. Mnogobrojni ljubitelji neprevaziđenog Leonarda da Vinčija uveliko uživaju u njegovim delima na izložbi koju je Luvr upriličio u čast 500 godina od smrti velikog maestra. Ipak, najveću pažnju, veću i od „vizuelnog ekvivalenta svečane artiljerijske paljbe od 21 plotuna, fanfara i hora“, kako je opisano otvaranje, izazvalo je pitanje „Vitruvijevog čoveka“, koji zamalo nije ni stigao do Pariza... Numerous admirers of the unsurpassed Leonardo da Vinci have been enjoying his works at the exhibition organised by the Louvre in honour of the 500th anniversary of the death of this great maestro. However, the greatest attention – even greater than the “visual equivalent of a ceremonial artillery salvo of 21 guns, fanfare and choirs”, as the opening ceremony was described – was raised by the question of the Vitruvian man, who almost didn’t make it to Paris ...
RkJQdWJsaXNoZXIy MzExMjc5